تایر یا لاستیک؟ مسئله این است!
احتمالا شما هم
برای نام بردن یکی از مهم ترین قطعات خودرو که سبب تماس خودرو با سطح زمین می گردد
و در نتیجه نقشی اساسی در حرکت آن دارد و به درستی یک کالای استراتژیک شناخته می
شود، از واژه ی “لاستیک” استفاده می کنید. این واژه البته بسیار در صنف
خودش پرکاربرد است و تقریبا همه ی فروشندگان این قطعه از همین واژه استفاده می
کنند. اما آیا به کار بردن این واژه برای چنین قطعه ای درست و علمی است؟ این پرسشی
است که در این مطلب قصد داریم به آن پاسخ دهیم. در ادامه، چند تناقض را معرفی کرده
و سپس در پایان، به رویکرد حامی تایر درباره ی این مسئله می پردازیم.
لطفا تا پایان با
ما همراه باشید.
برای پاسخ به این
مسئله سه راه وجود دارد:
راه اول، جستجو در اینترنت است.
با جستجوی هر دو
واژه ی تایر و لاستیک در ویکی پدیا، در خواهیم یافت که ویکی پدیا تقریبا هیچ
تعریفی برای لاستیک به عنوان قطعه دوار خودرو ارائه نمی دهد و واژه ی تایر را درباره
ی می شناسد. به عبارت بهتر، وقتی در ویکی پدیا واژه ی تایر را جستجو می کنیم، با
یک مطلب نسبتا منسجم و مفید درباره ی این قطعه روبرو می شویم که تا حد بسیار خوبی
اطلاعات اساسی ارائه می دهد. اما هنگامی که واژه ی لاستیک را جستجو می کنیم،
تقریبا چیزی یافت نمی شود و صرفا به چند واژه ارجاع داده شده که بصورت لینک هستند.
این واژه ها عبارت اند از لاستیک طبیعی، کائوچو و در نهایت واژه ی تایر.
بنابراین از راه
اول تا حد زیادی اینطور نتیجه گیری خواهیم کرد که واژه ی تایر، واژه ی مناسب برای
نام بردن از این قطعه است. همچنین در خواهیم یافت که واژه ی لاستیک و همچنین عبارت
لاتین آن (lastik) معنایی برای ویکی پدیا ندارد.
راه دوم، جستجو در فرهنگ واژگان است.
از آنجاییکه هر
دوی این واژه ها اصالت فارسی ندارند، شاید جستجوی آنها در فرهنگ واژگان فارسی
چندان ما را راهنمایی نکند. همانطور که نتیجه ی جستجوی هر دو واژه در فرهنگ فارسی،
نتایج نسبتا یکسانی دارد و هر دو را برای قطعه ی نام برده، بکار می برند با این
تفاوت که برای واژه تایر، تعریفی درست و مرتبط با قطعه ی نام برده نوشته شده است.
اما نکته جالب توجه این است که لغت نامه ی دهخدا، واژه لاستیک را یک واژه ی ساخته
شده توسط ایرانیان دانسته که از واژه ی اِلاستیک فرانسوی برگرفته شده است. در هر
دو جستجو، بویژه در جستجوی واژه ی لاستیک، به وجه کشدار بودن و قابلیت ارتجاع آن
اشاره شده است.
جستجوی واژه ی
انگلیسی تایر در فرهنگ واژگان لانگمن، ما را با چنین تعریفی مواجه می کند: یک حلقه
ی لاستیکی ضخیم که در چرخ اتومبیل، دوچرخه و غیره قرار می گیرد. واژه ی lastik نیز در فرهنگ
واژگان لانگمن وجود ندارد.
راه سوم برای پاسخ به این پرسش، راهی است که از شناخت علمی این قطعه می گذرد.
بیش از ۲۰۰ نوع
ماده اولیه مختلف برای ساخت یک حلقه از این قطعه به کار می رود که اولین و مهم
ترین آن ماده ای به نام کائوچو (caoutchouc به فرانسوی) یا رابر (rubber به انگلیسی) است. این ماده به دو
نوع طبیعی و مصنوعی در این قطعه به کار می رود. ترجمه ی آکادمیک واژه رابر به
فارسی، واژه ی لاستیک است.
اما همانطور که
گفته شد، این واژه اصالت فارسی ندارد. پس چگونه واژه ای اینچنین در زبان فارسی پر
کاربرد است؟
الاستیسیته یا
کشسانی، یک نوع ویژگی فیزیکی مواد جامد از جمله کائوچو است و به موادی که خاصیت
کشسانی دارد، مواد اِلاستیک می گویند. بنابراین واژه ی لاستیک که از اِلاستیک آمده،
برگرفته از یک ویژگی فیزیکی است و نه یک جسم یا یک کالای تولید شده. در واقع
ایرانیان، واژه ی اِلاستیک را که یک صفت و ویژگی است، به واژه ی لاستیک تغییر داده
و برای قطعه ی تایر استفاده می کنند.
بنابراین در گذر
از هر سه مسیر پیموده شده، به این نتیجه می رسیم که واژه ی درست و علمی برای نام
بردن از قطعه ی دوار و کشسان در خودرو که نقطه تماس خودرو با سطح زمین است، واژه ی
“تایر” است.
تناقض
با اینکه در
جامعه عملی صنعت تایر کشور، عمدتا از واژه ی تایر استفاده می شود، اما در کمال
تعجب شاهد نامگذاری هایی غیر علمی در برخی سازمان های مرجع در صنف تایر هستیم که
از واژه ی لاستیک به جای تایر استفاده می کنند. برای نمونه می توان به شرکت مهندسی
و تحقیقات صنایع لاستیک و انجمن واردکنندگان لاستیک ایران اشاره کرد.
همانطور که در
ابتدای این نوشته آمد، عمده ی تایرفروشان نیز از واژه ی لاستیک استفاده می کنند که
جا دارد ابتدا سازمان های مرجع به ویرایش این واژه در نام خود اقدام نموده و در
ادامه، به ترغیب دیگر دست اندر کاران این صنف برای برطرف کردن این اشتباه
بپردازند.
رویکرد حامی تایر
همانطور که از
این نوشته بر می آید، یکی از مهم ترین رسالت های حامی تایر، فرهنگ سازی است. به
همین منظور نیز به چنین موضوعی پرداخته است که شاید تا کنون در هیچ کجای صنف تایر
بدان پرداخته نشده بود.
بنابراین حامی
تایر بر خود وظیفه می داند که از واژه ی درست یعنی تایر استفاده کند و شاهد این
مدعا نیز، نام حامی تایر است. اما برای اینکه بتوان این مفهوم را با افراد بیشتری
به اشتراک گذاشت، حامی تایر در کلید واژه ها و برچسب گذاری ها، علاوه بر واژه ی
تایر، از واژه ی لاستیک نیز به منظور دسترسی بهتر کاربر هنگام جستجو استفاده می
کند، اما در دیگر موارد همچنان بر استفاده از واژه ی تایر، خود را موظف می داند.
از اینکه تا پایان این نوشته با حامی تایر همراه بودید، از شما سپاسگزاریم. / نویسنده: مدیر حامی تایر
